Hoe leg je een bloemenweide aan?

Een meerjarige bloemenweide keert ieder jaar terug met kleurrijke bloemen die de tuin versieren en insecten helpen aan voedsel en onderdak. Het is een natuurlijke habitat voor bestuivers. Het zijn niet alleen de insecten die profiteren van een bloemenweide. Uit talloze onderzoeken is gebleken dat we gezonder en minder stressvol zijn met een bloemenweide in onze directe omgeving. Genoeg redenen dus om wilde bloemen te zaaien! Maar onderschat de aanleg en het beheer van bloemenweides niet. Het ligt iets genuanceerder dan simpelweg zaaien en wachten tot er bloemen opkomen. Om voor een lange tijd te kunnen genieten van een soortenrijke bloemenweide, is enige kennis van zaken nodig. In dit artikel lees je hoe je succesvol een bloemenweide kunt aanleggen.

Inhoud

• Wat is een bloemenweide?
• De voordelen van een bloemenweide
• Bloemenweide aanleggen: waar moet je rekening mee houden?
• Soorten bloemenmengsels
• Wanneer wilde bloemen zaaien?
• Hoe een bloemenweide zaaien?
  • Optioneel: een vals zaaibed maken tegen onkruid
  • Wilde bloemen zaaien met de hand
• Bloemenweide onderhouden
• Hoe snel groeit een bloemenweide?
• Wat te doen met een uitgebloeide bloemenweide?
  • Wat te doen tegen vergrassing? 
  • Ratelaar in de bloemenweide tegen vergrassing

Wat is een bloemenweide?

Een bloemenweide is een veld met verschillende soorten (wilde) bloemen, kruiden en soms grassen. De bloemenweide is een grote voedselbron en biedt nectar, zaden en planten aan vogels, bijen, hommels, vlinders en andere insecten. Het is ook een schuil-, nest- en broedplaats voor de bezoekers. Een bloemenweide verhoogt de biodiversiteit en zorgt voor balans in de natuur. Bloemenweiden kunnen gerealiseerd worden op elke schaal: van een kleine stadstuin tot weiland. 

De voordelen van een bloemenweide

Bloemenweiden passen in een klimaatbestendige omgeving. Het is niet voor niets dat we steeds vaker zien dat groenbeheerders grasvelden omtoveren tot bloemenweides. Wilde bloemen wortelen dieper en gevarieerder dan (gazon)grassen. Hierdoor zijn de planten beter in staat om hevige regenbuien te bufferen. Tegelijkertijd blijven ze tijdens periodes van droogte langer groen. Bloemrijke vegetatie zorgt door middel van verdamping aan de afkoeling van de omgeving. In stedelijke gebieden kan dit een significant verschil maken van een paar graden.

Bloemenweides spelen een belangrijke rol bij het biodiversiteitsherstel in ons land. Gelukkig is er steeds meer draagvlak voor dit maatschappelijk probleem. Meer dan de helft van de bijensoorten die in Nederland voorkomen, worden momenteel bedreigd met uitsterven. Dit heeft voornamelijk te maken met een gebrek aan voedsel en nestgelegenheden. Met een bloemenweide zorg je voor deze eerste levensbehoeftes.

Een bloemenweide is van grote waarde voor natuur, dier… en mens! Het ziet er tenslotte prachtig kleurrijk uit. Het zal je tuin opfleuren en het biedt veel voordelen ten opzichte van een klassiek gazon. Zo is een bloemenweide kostenefficiënter, onderhoudsvriendelijker en te realiseren in zowel kleine als grote tuinen.

Bloemenweide aanleggen: waar moet je rekening mee houden?

Om een groot succes te maken van je bloemenweide, is het allereerst belangrijk om te kijken wat tot je beschikking is. Het goede nieuws is dat je met slechts één vierkante meter een bloemenweide kunt starten. Je hebt dus geen ares of zelfs hectares aan grond nodig om iets te kunnen betekenen voor de natuur. Je kunt het zo groot aanpakken als je zelf wil. Je kunt eventueel een stukje gazon omploegen en veranderen naar bloemenweide.

Bepaal op welke locatie je een bloemenweide wil zaaien. Bloemen kunnen gezaaid worden in de zon of halfschaduw. Voor de meeste planten geldt dat ze minimaal vier zonuren nodig hebben per dag om goed te kunnen groeien. Het is ook belangrijk om rekening te houden met de grondsoort. Het beheer van een bloemenweide op lichte zandgrond is heel anders dan op zware kleigrond. Laatstgenoemde is een stuk uitdagender, aangezien deze bodems voedselrijk zijn. Er zijn tenslotte specifieke bloemenmengsels die samengesteld zijn op basis van bodemeigenschappen. Met een bodemtest kun je in kaart brengen of de grond schraal, matig voedselrijk of zeer voedselrijk is. 

Bestaat er al vegetatie op de plek waar je een bloemenweide wil aanleggen? Het kan zijn dat er gras of onkruid groeit. In dit geval is het van belang om dit te verwijderen. Er zijn altijd uitzonderingen, maar het algemene advies is om bloemzaden te zaaien op kale grond. De zaden moeten contact kunnen maken met de bodem om tot kieming te komen. In een dicht gazon is er dus überhaupt geen kans van slagen. Als je bloemen zaait tussen een gazon, dan zullen deze op den duur onderdrukt worden door het gras. Houdt hier zeker rekening mee. Wellicht biedt een andere plek in de tuin een grotere kans van slagen.

Zodra je een geschikte plek hebt uitgekozen, dan is het de tijd om aan jezelf de vraag te stellen wat je doelstelling is. Is je hoofddoel het stimuleren van de biodiversiteit? Een meerjarig inheems bloemenmengsel dat voorzien is van waardplanten draagt het meest bij aan de biodiversiteit. Wil je een braakliggend terrein tijdelijk opvullen? Dan kun je wellicht beter kiezen voor een eenjarig mengsel, in plaats van een meerjarige bloemenweide. Wil je minder werk en kosten besparen, of vind je wilde bloemen gewoon mooi? Dit zijn allemaal vragen die gesteld moeten worden om tot een doelgerichte keuze te komen.

Soorten bloemenmengsels

Er zijn duizenden bloemenmengsels verkrijgbaar. We kunnen ons maar al te goed voorstellen dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Vraag jezelf eerst af of je een tijdelijke of langdurige opvulling in de vorm van een bloemenweide wil. Er zijn bloemenmengsels met eenjarige bloemzaden, meerjarige bloemzaden, maar je kunt ook een mix met beide kiezen. Eenjarige planten zullen slechts één seizoen in bloei staan. Deze zijn ideaal om te zaaien als tijdelijke vergroening van braakliggende grond. Meerjarige bloemenweides staan in de meeste gevallen drie tot vijf jaar in bloei. Wel hebben meerjarige bloemenmengsels een jaar nodig om zich volledig te ontwikkelen, waar eenjarige bloemenmengsels al na enkele maanden prachtig in bloei zullen staan.

Wanneer wilde bloemen zaaien?

De beste zaaiperiode hangt af van de levensduur van je bloemenmengsel. Eenjarige bloemenmengsels kunnen (en moeten) vanaf half april tot begin juni in de volle grond gezaaid worden voor bloei in hetzelfde jaar. Meerjarige bloemenweides kunnen het hele jaar door aangelegd worden. Het beste is om wilde bloemen te zaaien in het najaar. De belangrijkste reden is dat de onkruiddruk dan lager is. Ook kunnen bepaalde koudekiemers zich beter ontwikkelen. Koudekiemers is een verzamelnaam voor planten die winterse kou nodig hebben, voordat ze in het voorjaar kiemen. Tenslotte laten de planten in de natuur hun zaden ook vallen in het najaar. En laat de natuur nu net onze leermeester zijn.

Idealiter zaai je bloemen op een luchtige, voedingsarme bodem met een bodemtemperatuur van minimaal 10 °C. Vermijdt het zaaien van bloemzaden tijdens langdurige perioden van extreme droogte, tijdens nachtvorst en op kletsnatte ondergronden.

Hoe een bloemenweide zaaien?

Begin met het voorbereiden van de bodem door bestaande vegetatie te verwijderen. Veel tuiniers denken dat het mogelijk is om bloemen te zaaien tussen vegetatie zoals een gazon, maar niets is minder waar. Gras groeit namelijk sneller dan bloemen en dit heeft als gevolg dat er snel vergrassing ontstaat. Ook komt het weleens voor dat er één bloemsoort is die overheerst. Dit wordt op den duur problematisch. Je wil een gevarieerde bloemenweide creëren, met voldoende kleur, voedsel en nestelmogelijkheden voor diverse insecten. Als je de bloemzaden op kale grond zaait, kunnen ze makkelijker ontkiemen en uitgroeien tot volwassen planten. Zodra bestaande vegetatie is verwijderd, kun je de bodem licht bewerken met een hark.

Optioneel: een vals zaaibed maken tegen onkruid

Wil je er zeker van zijn dat je op een schone lij begint? Pas dan de valse zaaibed methode toe! De wat? Een vals zaaibed is niets anders dan een zaaibed waarin nog niet gezaaid wordt. Wanneer je de grond voorbereid door het los te woelen en te schoffelen/spitten, zullen de zaden van onkruid naar boven komen. Zodra onkruiden de kop op duiken, kun je deze weer wegschoffelen. Je kunt dit proces twee of drie keer herhalen, tot de onkruiddruk laag genoeg is. Een vals zaaibed is alleen mogelijk tijdens de zomermaanden. Een voordeel van deze methode, is dat het bodemleven intact blijft.

Wilde bloemen zaaien met de hand

Breedwerpig zaaien met de hand geeft het beste resultaat. Het is niet echt handig om een zaaimachine te gebruiken, gezien de grote verschillen in de zaaddikte van de bloemzaden. Een bloemenmengsel dient zeer dun gezaaid te worden. Gebruik ongeveer 1-2 gram zaaizaad per vierkante meter. Ons advies is om de wilde bloemen te zaaien door het volume te vergroten met licht zand. 

Hier zijn twee redenen voor:

• Licht zand is voedingsarm. Zoals gezegd is schrale grond wenselijk voor het aanleggen van een bloemenweide.
• Door met licht zand te werken, kun je precies zien waar je gestrooid hebt.

Het doseren van de bloemzaden kan erg lastig zijn en je strooit al snel teveel. Met een zand-zadenmix ga je efficiënter om met je zaaizaad. Vul een emmer of bak met licht zand en meng de bloemzaden er handmatig doorheen. Als je een grote bloemenweide aangelegd van ongeveer 100 m², dan kun je beter een kruiwagen gebruiken. Meng in dit geval 1 kilogram licht zand met een bloemenmengsel van 250 gram. 

Hark de bloemenzaden zeer licht in de grond met een hark. Bedek het bloemenzaad niet volledig met aarde, want dan zullen ze niet meer ontkiemen. Indien je zaait tijdens een langdurige periode van droogte, dan is het belangrijk om de grond regelmatig te bewateren. Vooral tijdens de eerste paar weken is het van cruciaal belang dat de bodem goed vochtig is.

Bloemenweide onderhouden

Een bloemenweide is onderhoudsvriendelijk. Als je de levensduur van de bloemenweide wil verlengen, dan moet je af en toe maaien. Hierbij moet je rekening houden met het type bloemenweide en met de grondsoort. Is je grond erg voedingsrijk, dan moet je de bloemenweide drie keer per jaar maaien. Is je grond schraal? Dan kom je goed weg met één keer per jaar. Maai bij voorkeur in de zomer (eind juni/ begin juli) en in het najaar (september/ oktober). In het blogartikel: ‘Bloemenweide maaien’ vind je een uitgebreide uitleg over het maaibeheer.

Tip: maai de bloemenweides in etappes. Op die manier geef je verschillende insecten de mogelijkheid om weg te kruipen naar andere vegetatie. Door gefaseerd te maaien, blijven er altijd wat bloeiende planten over en daarmee ook voedsel voor insecten.

Hoe snel groeit een bloemenweide?

Hoe snel een bloemenweide precies groeit, hangt compleet af van het bloemenmengsel. Een eenjarig bloemenmengsel zal enkele weken na zaaien al knoppen gaan vormen, terwijl meerjarige mengsels het eerste jaar voornamelijk ondergronds actief zijn. 

Wat het bijzondere is aan een bloemenweide, is dat alle bloemzaadjes hun eigen strategie hebben om optimaal te kiemen. Ze wachten als het ware 'tot het juiste moment daar is'. Kijk dus niet raar op wanneer er bepaalde planten pas een jaar na zaaien beginnen te groeien. De natuur is erg geduldig. Wanneer je een bloemenweide aanlegt, is het ook voor jezelf belangrijk dat je geduldig blijft: de bloemzaden zullen ongetwijfeld ontkiemen.

Wat te doen met een uitgebloeide bloemenweide?

Zodra de bloemenweide aan het einde van het seizoen is uitgebloeid, kun je deze maaien. Een meerjarige bloemenweide kan na ongeveer drie tot vijf jaar opnieuw ingezaaid worden. Maai de bloemenweide volledig af op bodemhoogte en bewerk de grond. Je kunt nu weer opnieuw gaan zaaien. Als je bloemenweide half uitgebloeid is, dan kun je ervoor kiezen om de uitgebloeide planten een tijdje te laten staan. Op den duur zullen ze uitdrogen en door de wind de nieuw gerijpte zaden verspreiden over de grond. Het gevolg hiervan is dat er weer nieuwe planten groeien op dezelfde plek.

Wat te doen tegen vergrassing? 

Vergrassing is vaak het directe gevolg van een voedselrijke bodem en/of extensief maaibeheer. Grassen groeien sneller dan de wilde bloemen, die vervolgens onderdrukt worden. Je kunt dit verhelpen door doelgericht te maaien op de plekken waar vergrassing plaatsvindt. Het kan ook geen kwaad om de vegetatie te maaien tijdens de bloeiperiode. Het is weliswaar zonde, maar je zorgt er zo wel voor dat de meeste voedingsstoffen afgevoerd worden. Het is belangrijk om vergrassing de kop in te drukken door in het voorjaar te maaien. Doe dit in mei of juni met bijvoorbeeld een bosmaaier. Zo houd je een evenwichtige verhouding tussen gras en plant. 

Ratelaar in de bloemenweide tegen vergrassing

Ratelaar is een halfparasiet op gras. De plant onderdrukt grassen, waardoor de bloemen meer kans krijgen om zich te ontwikkelen. Ratelaars kunnen toegepast worden op schrale tot matig voedselrijke bodems. Dus heb je last van woekerende grassen, maai dit dan kort en zaai ratelaar tussen juli en de late herfst.

Wilde bloemen verzorgen en zaaien is een klus die zich zeker zal uitbetalen. Voor je het weet heb je een prachtig uitzicht, maak je veel dier- en insectensoorten blij en help je mee aan het verbreden van de biodiversiteit. Mocht je nog vragen hebben over het aanleggen en beheren van bloemenweides, neem dan gerust contact met ons op. Onze specialisten helpen jou graag verder.